Όμιλος Φίλων Δάσους: "Μελέτες σωτηρίας (;) για το Μαλιακό- Σπερχειό"

Αν και από χρόνια ο Όμιλος Φίλων του Δάσους φώναζε, έγραφε, κατήγγειλε ότι ο Σπερχειός και ο Μαλιακός επιβαρύνονται με θρεπτικά άλατα, με φυτοφάρμακα, με ανεπεξέργαστα ή πλημμελώς επεξεργασμένα βιομηχανικά και αστικά λύματα, με παράνομα απορριπτόμενα βοθρολύματα και απόβλητα ελαιοτριβείων, μεγάλου οργανικού φορτίου με σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα, κανείς δεν έδινε σημασία. Έπρεπε να βρεθούμε μπροστά στα χιλιάδες νεκρά ψάρια του Μαλιακού, τον Απρίλιο του 2009, για να συνειδητοποιήσουν και κάποιο άλλοι την κατάσταση που επικρατεί στο θαλάσσιο οικοσύστημα και στο Σπερχειό ποταμό χρόνια τώρα...

... Σε οποιοδήποτε άλλο ευρωπαϊκό κράτος, για την κατάσταση αυτή θα παρενέβαιναν αυτεπαγγέλτως οι δικαστικές αρχές, αφού παραβιάζονται εθνικοί νόμοι, κοινοτικό δίκαιο (περιοχή Natura 2000) και το Σύνταγμα. Σε οποιοδήποτε άλλο σύγχρονο κράτος, οι ένοχοι θα ήταν στη φυλακή και θα εξαναγκάζονταν να πληρώσουν και πρόστιμο για την αποκατάσταση του οικοσυστήματος.

Επιτέλους η Περιφέρεια, η Νομαρχία και ο Δήμος Λαμιέων μετά τα γεγονότα του Απριλίου αρχίζουν να κινητοποιούνται. Παραδέχονται ότι υπάρχει πρόβλημα. Ακούσαμε ότι η Περιφέρεια κατέθεσε πρόταση για παρακολούθηση των βιολογικών και φυσικοχημικών παραμέτρων των δυο οικοσυστημάτων, η Νομαρχία με ειδικό σκάφος ανακοινώνει ότι θα κάνει έλεγχο στα νερά του Μαλιακού με δειγματοληψίες, έρευνες και αναλύσεις και θα πληροφορεί τους κατοίκους του Νομού, σχετικά με την ποιότητα και τη σύσταση των νερών και ο Δήμος Λαμιέων πριν λίγο καιρό κατέθεσε πρόταση στο Life + με τη συμμετοχή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και κάποιων περιβαλλοντικών οργανώσεων. Πρόσφατα ο Δήμος Λαμιέων παρουσίασε δημόσια προμελέτη και για άλλο έργο προστασίας του Σπερχειού-Μαλιακού.

Την προμελέτη εκπόνησε ολλανδική κοινοπραξία εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο. Η άποψή μας είναι ότι θα έπρεπε όλοι οι παραπάνω φορείς να συνεργαστούν και να υποβάλουν από κοινού μια ολοκληρωμένη πρόταση για την προστασία, αποκατάσταση και σωστή διαχείριση του συστήματος Σπερχειός-Μαλιακός.

Σχετικά με την πρόσφατη προμελέτη, την παρουσίαση της οποίας παρακολουθήσαμε, έχουμε να επισημάνουμε τα εξής : Η φιλοσοφία της πρότασης κινήθηκε σε δυο άξονες. Πρώτον, εντόπιζε τις πηγές ρύπανσης και πρότεινε να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να πάψουν να ρυπαίνουν. Δεύτερον, προτάθηκαν δυο τεχνικές για την αντιμετώπιση του ιχθυοτοξικού φύκους, όταν αυτό ξαναβρεθεί σε μεγάλους αριθμούς στη θάλασσα. Όπως φάνηκε από την εισήγηση των υπευθύνων της εταιρείας, που ανέλαβε την προμελέτη, για τις πηγές ρύπανσης η εταιρεία δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι και φαίνεται λογικό. Για τους ελέγχους σε βιομηχανίες, επιχειρήσεις και ελαιοτριβεία και για τα αστικά λύματα και βοθρολύματα υπεύθυνοι είναι αντίστοιχα η Νομαρχία και οι Δήμοι. Περιβαλλοντική νομοθεσία η χώρα μας διαθέτει. Το μόνο που απομένει είναι να εφαρμοστεί. Δεν επιτρέπεται οι ασυνείδητοι επιχειρηματίες να είναι πιο δυνατοί από το νόμο και να καταστρέφουν το περιβάλλον ατιμωρητί. Δεν επιτρέπεται η κοινωνία με τους ελεγκτικούς και κυρωτικούς της μηχανισμούς και με τα θεσμοθετημένα όργανα για την επιβολή του νόμου, να μη λειτουργεί και να αποδεικνύεται είτε πιο αδύναμη, είτε αδιάφορη, ή και υποτελής σε παράνομες κερδοσκοπικές επιδιώξεις. Ο ρόλος του ελέγχου και της πρόληψης είναι κάτι που πρέπει να το κάνει η τοπική κοινωνία με τα θεσμοθετημένα όργανα. Τι θα μπορούσαν να κάνουν εκεί κάποιες ξένες εταιρείες ; Θεωρούμε σπατάλη δημόσιου χρήματος τη χρηματοδότηση πρότασης που θα μας πει να κάνουμε αυτό που προβλέπεται από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Δεν μας είπαν λοιπόν κάτι καινούργιο οι Ολλανδοί.

Ως προς το δεύτερο σκέλος της πρότασης των εταιρειών : Προτάθηκε η ανάδευση-αναταραχή των νερών, όπου βρίσκεται το ιχθυοτοξικό φύκος Chattonella, με την είσοδο στο νερό, αέρα με μεγάλη πίεση, ώστε να σπάσει η κυτταρική μεμβράνη του φύκους και έτσι να καταστραφεί. Πως μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα καταστραφούν με τον ίδιο τρόπο και κύτταρα αβλαβών ειδών φυτοπλαγκτού και ζωοπλαγκτού, που αποτελούν τη βάση της τροφικής αλυσίδας στο θαλάσσιο οικοσύστημα ; Πως είμαστε σίγουροι ότι η εκτόξευση αέρα με μεγάλη πίεση δεν θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και για μεγαλύτερους οργανισμούς ; Εκτός αν θέλουν κάποιοι να κάνουν τα πειράματά τους στο Μαλιακό.
Προτάθηκε επίσης η χρήση αργίλου για τη συσσωμάτωση των κυττάρων του ιχθυοτοξικού φύκους και την καταβύθισή τους. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιήθηκε από την Ιαπωνία πριν μερικές δεκαετίες και εγκαταλείφθηκε ως κοστοβόρος και επικίνδυνη για τους βενθικούς οργανισμούς, μια που η λάσπη που χρησιμοποιήθηκε επικάλυψε τον πυθμένα της θάλασσας. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται επίσης μεγάλη θολερότητα του θαλάσσιου νερού εξαιτίας αυτής της τεχνικής, περιορισμένη φωτοσυνθετική ικανότητα των οργανισμών του νερού κ.λ.π. Ο υπεύθυνος της εταιρείας ανέφερε ότι χρησιμοποιήθηκε στην Κορέα με καλά αποτελέσματα. Δεν μας είπε όμως ότι χρησιμοποιήθηκε μόνο σε περιορισμένη έκταση, γύρω από ιχθυοτροφεία. Τι γίνεται όμως με τους πληθυσμούς των άγριων ψαριών ; Τι γίνεται με τη χρήση αυτής της λάσπης σε όλο το Μαλιακό κόλπο ; Ποιος μπορεί να βεβαιώσει για τις μη αρνητικές επιπτώσεις της μεθόδου ;

Ας σοβαρευτούμε. Και ας αναλάβει καθένας τις ευθύνες και το ρόλο του. Κανείς από τους τοπικούς φορείς, όλο αυτό το διάστημα, από τον περασμένο Απρίλιο μέχρι σήμερα, δεν μίλησε για τις επιπτώσεις από την καταστροφή των καλαμιώνων σε μήκος 50 χλμ., προκειμένου να γίνουν τα οδικά έργα στο πέταλο του Μαλιακού. Ειδικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι εκεί κρύβεται το μυστικό του μαζικού θανάτου των ψαριών (Θ. Σερετάκη, «Γιατί πεθαίνουν τα ψάρια στον Μαλιακό;», Εφημ. Οίκο Καθημερινής, , 09-05-09). Η κ. Σερετάκη, διδάκτωρ βιολόγος και μηχανικός Οικολογικής Διαχείρισης Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Kassel της Γερμανίας, αναφέρει ότι «οι παρεμβάσεις στο οικοσύστημα του δέλτα έγιναν βίαια, χωρίς να έχουν ληφθεί ούτε τα στοιχειώδη μέτρα προστασίας. Το δέλτα του ποταμού μετατράπηκε σε εργοτάξιο, έγιναν βίαιες αλλαγές. Ξεριζώθηκαν τα καλάμια, πειράχτηκε η κοίτη του ποταμού, εγκλωβίστηκε το πλάτος του, αυξομειώθηκε η ταχύτητα ροής του νερού, μπαζώθηκαν τα πρανή κατά μήκος του ποταμού. Με το ξερίζωμα των καλαμιών, έπαψε να υπάρχει το φυσικό φίλτρο προστασίας από τα λύματα, τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα. Το ποτάμι έγινε ευάλωτο και έμεινε ανοχύρωτο στο ρυπογόνο «κοκτέιλ» από οργανικές και ανόργανες ύλες, που τώρα δεν κατακρατούνται, αλλά απελευθερώνονται και μεταφέρονται στα τρεχούμενα νερά. Οι ρύποι, μη βρίσκοντας πλέον κανένα εμπόδιο, χύνονται ανεξέλεγκτα στη θάλασσα». Η κ. Σερετάκη υποστηρίζει ότι η αύξηση των θρεπτικών ουσιών στο Σπερχειό δημιούργησε κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης των ιχθυοτοξικών φυκών, που πέρασαν στη θάλασσα και προκάλεσαν το μαζικό θάνατο των ψαριών. Ως παράδειγμα αναφέρει ότι «σε χοιροστάσιο της Μακεδονίας, με τη λειτουργία βιολογικού καθαρισμού από τεχνητό καλαμιώνα, σταμάτησαν να βγαίνουν νεκρά ψάρια στα αρδευτικά κανάλια, που αποτελούσε μόνιμο φαινόμενο κάθε άνοιξη». Σήμερα, στη Γερμανία, έχουν αντιληφθεί τις ολέθριες επιπτώσεις της αποξήρανσης των υγροβιότοπων ώστε, κατά την κατασκευή νέων δρόμων, να λαμβάνονται αντισταθμιστικά μέτρα, δημιουργώντας τεχνητούς υγροβιότοπους δίπλα στους δρόμους. Και το άρθρο κλείνει με την παρατήρηση ότι «ο σκοταδισμός όσων ασχολούνται με δημόσια έργα, για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις -που είναι ταυτόχρονα και οικονομικές- κυριαρχεί. Για αυτό απαιτείται άμεση συνεργασία με ειδικούς που αντιλαμβάνονται τους οικολογικούς νόμους και την πολυπλοκότητά τους σε κάθε τεχνική παρέμβαση».

Όσο η Νομαρχία αδιαφορεί για την αποκατάσταση του υγροτόπου και την ανασύσταση του οικοσυστήματος των καλαμιώνων του Σπερχειού, τόσο θα θρηνούμε νεκρά ψάρια και οι μελέτες των ξένων εταιρειών θα αποδεικνύονται τραγικά άχρηστες.

Το περιβάλλον δεν είναι τόπος, είναι σχέσεις. Σχέσεις μεταξύ οικολογικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών στοιχείων. Και αυτές θα πρέπει να τις δούμε επιτέλους με διαφορετική ματιά. Το περιβάλλον δεν προστατεύεται με τη συσσώρευση γνώσεων αλλά με την αλλαγή του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε την περιβαλλοντική πραγματικότητα.

Τα κριτήρια λήψης των αποφάσεων των τοπικών πολιτικών φορέων θα πρέπει να αντιστοιχούν στην πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών ζητημάτων και όχι στο βραχυπρόθεσμο πολιτικό όφελος. Η αδιαφορία, η ανευθυνότητα και το χειρότερο, η υποταγή στα ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα, όταν υπάρχει, μόνο αδιέξοδα δημιουργεί στις τοπικές κοινωνίες και στο περιβάλλον.


Το Διοικητικό Συμβούλιο